معارف اسلا می

دددکانون مهر 

 

٨با انتخاب همسر ، زن و مرد گام اصلی را به سوی تشكيل خانواده برمی دارند و احساسی جديد در آ نها پديد می آيد. بستگان و نزديكان تلاش خود را برای برگزاری مراسم ازدواج آغاز می كنند و در سامان دادن به خانه و زندگی جديد آن ها را ياری می دهند.

درهمين حال، مسأل های جديد اين دو زوج را در انديش های عميق فرو برده است:

 چگونه می توانيم يك خانوادۀ سعادتمند و خوشبخت را به وجود آوريم؟

وَالَّذِينَ ءَامَنُواْ وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُم بِإِيمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ مَآ أَلَتْنَاهُم مِّنْ عَمَلِهِم مِّن شَىْ‏ءٍ كُلُّ امْرِىٍ بِمَا كَسَبَ رَهِينٌ

و كسانى كه ايمان آوردند و فرزندانشان، در ايمان از آنان پيروى كردند ما ذريّه آنان را به ايشان ملحق نموده و از پاداش عملشان هيچ نكاهيم. آرى هر كس در گرو كارى است كه كسب كرده است.

 وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا

 

پروردگارت  مقرّر داشت  كه  جز او را نپرستيد و به  پدر و مادر نيكي  كنيد.اگر يكي  از آن  دو يا هر دو نزد تو به  پيري  رسيدند، به  آنان  اف  مگو وآنان  را از خود مران  و با آنان  سنجيده  و بزرگوارانه  سخن  بگو.

 

وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا

و از روي  مهرباني  و لطف ، بال  تواضع  خويش  را براي  آنان  فرودآور وبگو پروردگارا! بر آن  دو رحمت  آور، همان  گونه  كه  مرا در كودكي تربيت  كردند.

به کمک عبارات زير، ترجمهٔ آيات را تکميل کنيد.

قَضىٰ: حکم کرد، فرمان داد

 يَبۡلُغَنَّ: برسند

کِبَر: پيری

کِلاهُما: هر دوی آن ها

لا تَنۡهَرۡهُما: ايشان را از خود مران

پيمان ازدواج

پيمان ازدواج که عقد نام دارد، تعهد رسمى و شرعى دختر و پسر براى تشکيل خانواده است.

اين پيمان چند شرط اصلى دارد که عبارت اند از:

1- شروط اصلی پیمان ازدواج را بیان کنید؟

۱ اعلام رضايت دختر و پسر و اجبارى نبودن ازدواج براى هيچ کدام.

٢ اذن پدر براى ازدواج دختر.

٣ صِداق يا مَهريّهٔ زن.

2- منظور از مهر را توضیح دهید؟

در پيمان زناشويى، مرد به نشانهٔ ارزشى که براى زن قائل است و اعلام صداقت خود در محبّت به همسر، متعهد مى شود که هديه اى را به عنوان«مهر»به زن تقدیم کند. قرآن کريم از دو کلمهٔ«نحله» و « صِداق »

برای مَهر استفاده کرده است. نحله به معناى هديه و پيشکش و صِداق به معناى نشانهٔ صداقت و راستى است.

3- نقش مهریه در تحکیم خانواده چیست؟

بنابراين، مهر و محبّت پشتوانهٔ اصلی تحکيم خانواده است نه مهريه که جنبهٔ اقتصادی و مالی

دارد. افزايش ميزان مهريّه ها نه تنها مانع جدايى نشده، بلکه آمارها نشان می دهد که طلاق در اين گونه

خانواده ها بيش تر است. به همين جهت، پيشوايان ما زنانى را که فقط با تعيين مهريّه هاى زياد و شرايط مالى سنگين حاضر به ازدواج مى شوند، بى برکت دانسته اند.

4- نقش همسران در زندگى مشترک را توضیح دهید؟

وقتى که يک دختر و پسر پيمان ازدواج مى بندند و زندگى مشترک را آغاز مى کنند، به معناى اين است که نقش جديدى را پذيرفته و به اجراى آن نقش متعهد شده اند. آنان مى دانند که هر برنامهٔ ديگرى، نبايد مسئوليت آن ها را نسبت به خانواده تحت الشعاع قرار دهد و بدان آسيب رساند. هم چنين، مى دانند که زن و شوهر مکمل يک ديگرند و هريک بايد نقش خود را انجام دهند. زن و مرد، در احساسات و عواطف و برخی ديگر از خصوصيات روحی و جسمی با يکديگر تفاوت هايی دارند. عدم آشنايی با اين تفاوت ها سبب اختلاف سليقه و انتظارات نابجا از يکديگر می شود و زمينهٔ رنجش را در همان آغاز ازدواج فراهم می کند. نقش ها و مسئوليت های زن و مرد بايد متناسب با ويژگی های هر کدام باشد. مرد، برای زن خود همسر و برای فرزندانش پدر است و زن برای شوهر خود همسر و برای فرزندانش مادر است. بر اين مبنا، مرد و زن داراى نقش هاى مشترک و اختصاصى اند.

 

 

5- وقتی از نقش همسران در زندگی مشترک سخن می گوییم منظور مان چیست؟

يادآورى اين نکته ضرورى است که وقتى از نقش ها سخن مى گوييم، منظورمان اين نيست که هرکس فقط نقش خود را ايفا کند و به کمک ديگرى برنخيزد. خانواده جايگاه همدلى و هميارى است و زن و مرد يار و مددکار يک ديگرند، در کارها با هم و با فرزندان مشورت مى کنند، با پشتيبانى و هميارى يکديگر کارها را به پيش مى برند و در صورت ضرورت، يکى بار ديگرى را هم بر دوش مى کشد. حضرت علی (ع)با اين که مسئوليت های سنگين اجتماعی فراوانی داشت، هرگاه که به خانه می آمد، به کمک حضرت فاطمه (س) می شتافت و کارهای داخل منزل را انجام می داد.

نقش مرد

6- نقش مرد در خانواده را نام برده و هرکدام را توضیح دهید؟

۱ تأمين هزينۀ زندگى خانواده:

7- نفقه چیست؟

در زندگى زناشويى، تأمين هزين ههاى لازم از جهت خوراک، پوشاک، مسکن و آن چه براى آسايش و رفاه شايستهٔ همسر ضرورت دارد، بر عهدهٔ شوهر است. اين وظيفهٔ مالى که بر عهدهٔ مرد قرار مى گيرد، از نظر شرعى و حقوقى، به پرداخت نَفَقه تعبير شده است.

8- چرا شرط پرداخت نفقه، نيازمند بودن زن نيست ؟

شرط پرداخت نفقه، نيازمند بودن زن نيست، بلکه انجام وظايف همسرى است. اگر زن ثروتمند هم باشد، باز هم اين تکليف بر عهدهٔ مرد است و اگر زن درآمد خود را در هزينهٔ خانواده مصرف م ىکند، به همسر خود کمک کرده است که کمکی بسيار ارزشمند محسوب می شود و دارای پاداش اخروی است.

9- در چه صورتی دادگاه در پرداخت نفقه دخالت می کند؟

 درصورتى که مرد با وجود توانايى، نفقه را نپردازد و نيازهاى همسرش را تأمين نکند، دادگاه اسلامى وظيفه دارد حقّ زن را بگيرد و به او باز دهد.

تأمين هزينهٔ زندگى فرزندان نيز بر عهدهٔ مرد است. مرد وظيفه دارد از راه کار و کسب حلال، خوراک، پوشاک و مسکن فرزندان و ساير ابزار و وسايل زندگى آنان را فراهم کند. در هيچ کدام از اين موارد وظيفه و تکليفى بر عهدهٔ زن نيست.

10-چرا تامین هزینه خانواده بر عهده زن نیست؟

اين امر سبب می شود که زن بدون نگرانی و دغدغهٔ کسب و کار به تربيت فرزندان بپردازد و برای آن برنامه ريزی کند و فرزندانی سالم، درستکار، باتقوا و مفيد برای جامعه تربيت نمايد و اين، ارزشمندترين کارهاست.

البته، اگر زن درآمد اقتصادی داشت، مالک آن است و تأمين هزينه های زندگی بر عهدهٔ او نيست.

۲ مديريت و نگاهبانى از حريم خانواده: هر اجتماعی، هر چند کوچک، نياز به مدير و

مسئول دارد. اگر مديريت نباشد، تقسيم کار به خوبی صورت نمی گيرد و در هنگام بروز مشکلات، افراد آن اجتماع نقش خود را به خوبی ايفا نمی کنند. از اين رو، خانواده نيز نيازمند مديريتی است که مسئوليت را بپذيرد. نقش ديگر مرد، مديريت خانواده و حفظ آن از خطرها و آسيب های درونی و بيرونی است.

11-انجام درست مشورت توسط پدر به چه عواملی نیازمند است؟

انجام درست اين مسئوليت نيازمند برنامه ريزی، مشورت با ساير اعضای خانواده و استقامت در برابر ناملايمات است. مرد جوانی که تصميم به ازدواج می گيرد، بايد خود را برای ادارهٔ خانواده آماده کند و از انجام کارهايی که به مصلحت خانواده نيست و کانون گرم خانواده را خراب می کند، خودداری نمايد.

 

- نمونه هایی از وظایف مدیریتی مرد را بیان کنید؟ 

بنابراين، مرد بايد زمينهٔ رشد و تحصيل فرزندان را مهيا کند، لوازم آرامش روحى و آسايش همسر را براى ايفاى نقش مادرى به وجود آورد و در مقابل همهٔ مشکلات بيرونى، از خانوادهٔ خود حفاظت کند.

12- رابطۀ محبّت آميز با همسر:را توضیح دهید؟ 

مرد بايد محبّت درونى خود را به همسر ابراز کند و از مخفى کردن آن بپرهيزد. همسر با شنيدن ابراز محبت مرد، اعتماد به نفس فوق العاده اى مى يابد و توجه او به زندگى چند برابر مى شود.

رسول خدا مى فرمايد:

اين گفته مرد به زن که « تو را دوست دارم » هيچ گاه از قلب او بيرون نمى رود. ١

نيز مى فرمايد:

نشستن مرد در کنار همسر خود، پيش خداوند دوست داشتنى تر از اعتکاف و شب زنده دارى است.

13-  محبت و نظارت پدرى را توضیح دهید؟

پدر فقط نا ن آور خانواده نيست، بلکه بايد با برقرارى ارتباط درست

با فرزندان، عواطف پدرى را به آن ها منتقل کند، براى آيندهٔ آنان برنامه ريزى نمايد، وقتى به نوجوانى و جوانى رسيدند، با آن ها مشورت کند، براى زندگى آينده، آن ها را آماده سازد، درد دل هاى آنان را بشنود و از هر جهت مراقب سرنوشت و آيندهٔ آن ها باشد.

14- نقش زندر خانواده را نام ببرید و هر کدام را توضیح دهید؟

نقش زن در خانه، نقشى محورى است و اگر زن بتواند اين نقش را به خوبى ايفا کند، بناى خانواده مستحکم و روابط اعضاى خانواده ناگسستنى مى شود.

اکنون ببينيم که در خانواده چه نقشهايى برعهدهٔ زن است.

15- نقش همسردارى زن را توضیح دهید؟

زن، آرامش بخش زندگى مرد است. زن با گرماى وجود خويش به محيط خانه شادى و نشاط مى بخشد، مرارت ها و خستگى ها را از همسر خود دور مى کند و در سختى هاى روزگار در کنار او م ىايستد. در چارچوب اين رابطهٔ سرشار از محبّت، تمايلات جنسى زن و مرد ارضاء و نيازهاى زندگى زناشويى برطرف مى شود. با ارضاى اين تمايلات و نيازها، توجه به خارج از خانه از بين مى رود و فساد اجتماعى کاهش مى يابد.

16- چرا علی (ع) جهاد زن را شوهر داری در بهترین شکل آن دانسته است؟

امير مؤمنان مى فرمايد:

جهاد زن، شوهرداری در بهترين شکل آن است. زيرا، همان طور که جهاد در جبهه، کشور را از هجوم بيگانه حفظ می کند، شوهرداری نيز کانون خانواده را از هجوم گناهان و ناملايمات نگه می دارد و جامعه را در مقابل فساد، آسيب ناپذير می نمايد.

17- در خانواده«تدبير امور خانه» از وظایف چه کسی است و چرا این نقش از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است؟

با توجه به نقش مرد در تأمين هزينهٔ خانواده و حراست کلى از آن، مديريت داخلى خانه با زن است. امير مؤمنان مى فرمايد:

مرد،مديريت خانواده رابرعهده دارد وزن، مديريت داخل خانه را.

اين سخن بيانگر يک تقسيم کار طبيعى و اهميت مديريت داخل خانه و بيان کنندهٔ ارزش خانه دارى است. متأسفانه، امروزه برخى از جايگاه اين مديريت، آگاهى ندارند و نمى دانند که اين مديريت داخلى، جمع کننده و پيوند دهندهٔ پدر، مادر و فرزندان و نگه دارندهٔ آن ها در زير يک سقف است. زنانى که با دورانديشى خود امور خانه را سامان مى دهند محيطی برای رشد و بالندگى فرزندان و آرامش و نشاط همسر به وجود مى آورند. آيا اين نقش کوچک و بى اهميت است؟

۳ مادرى: مادر از زيباترين کلمات در همهٔ فرهنگ هاست. مفهوم مادرى، مجموعه اى از بهترين معانی را تداعى مى کند: محبّت، ايثار، شکيبايى، عفاف، پايدارى، آرامش، قدردانى، احترام و بسيارى معانی زيباى ديگر.

18- چراهيچ کار ديگرى را نمى توان با نقش مقدس مادر برابر دانست ؟

(هيچ کار ديگرى را نمى توان با اين نقش مقدس برابر دانست. دليل آن هم روشن است. رشدو بالندگى فرزند از ابتداى انعقاد نطفه در رحم تا مدت ها پس از تولد برعهدهٔ مادر است که با محبّت، شکيبايی، فداکاری، خردمندی، عفاف و تقوای خود فرزند را به رشد متعادل و طبيعى می رساند.)

البته فداکارى و محبّت مادر به فرزند، به خود او هم تعالى مى بخشد و نشاط مى دهد. بوسه اى که مادر بر گونهٔ فرزند مى زند، نه تنها تزريق محبّت به فرزند است، بلکه نوشيدن شربتى گوارا براى مادر نيز هست. بيش تر شخصيت فرزند به دست مادر ساخته می شود و سرمايه هاى بزرگ روحى و نبوغ علمى و اجتماعى ميوه هاى بذرهايى هستند که مادران مسئوليت شناس کاشته اند و با مراقبت شبانه روزی خود، آن ها را پرورده و رشد داده اند.

اکنون به عظمت اين جملهٔ کوتاه، رسا و جاويدان پيامبر عزيز بيش تر پی می بريم که فرمود:

اَلۡجَنَّةُ تَحۡتَ اَقۡدامِ الۡاُمَّهاتِ ؛ بهشت زير پای مادران است.

19- چرا اسلام وظیفه تامین معاش را از دوش مادران برداشته است؟

به همين جهت هم هست که اسلام، وظيفهٔ تأمين معاش را از دوش مادران برداشته تا آنان بدون درگيرى شغلى و مالى و با خيالى آسوده، مهر و محبّت خود را تقديم فرزندانشان کنند.

20- نقش مشترک پدر و مادر چیست؟

نقش مشترک: برنامه ريزى براى رشد و تعالى خود و فرزندان

21- مهم ترین هدف ازدواج چیست؟

همان طور که در درس های قبل آمد، (مهم ترين هدف ازدواج، رشد اخلاقی و تعالی تمام اعضای خانواده است). نقش ها و مسئوليت های قبلی هريک از زن و شوهر برای رسيدن به اين هدف است. از اين رو، پدر و مادر بايد با همکاری يکديگر برای انجام اين وظيفهٔ بزرگ اقدام کنند و برای آن برنامه ريزی نمايند. يادآوری می کنيم که بدون مطالعه و آگاهی های قبلی و برنامه ريزی درست نمی توان به موفقيت چندانی رسيد.

22 – تاثیر نقش های مشترک زن و مرد در خانواده به چه بر نامه هایی منجر می شود؟ 

در اين برنامه بايد به موارد زير توجه شود:

۱ بهداشت جسمى و روحى فرزندان

۲ امکان دانش اندوزى، به خصوص براى فرزندان

۳ شکل گيرى پايه هاى معنويت و اخلاق پسنديده و صفات شايسته در فرزندان

۴ تمرين آداب معاشرت و توانايى حضور شايسته و فعال در جامعه براى فرزندان

۵  ايجاد فرصت و فراغت براى رشد و تعالى زن و شوهر

نقش فرزندان

هريک از ما در ذهن خود از پدر و مادر تصويرى داريم که ممکن است با تصوير ديگران متفاوت باشد. اين تصوير برگرفته از تجربهٔ ما از زندگى با پدر و مادر است و مى تواند در بر دارندهٔ افتخار و سربلندى، قدردانى و احترام، رضايت و خرسندى، يا ترحم و دل سوزى، يا سردى و بى اعتنايى ونارضايتى و انتقاد باشد.

23- وظایف فرزندان در مقابل پدر و مادر چیست؟

در عين حال (همهٔ ما مى کوشيم رضايت پدر و مادر را جلب کنيم، همان طور که خداوند به ما

فرمان داده است حرمت آن ها را نگه داريم و دستوراتشان را تا آن جا که مخالف فرمان او نباشد، اطاعت

کنيم. )

24- نتیجه رنجاندن پدر و مادر و حفظ حرمت آنان چیست؟

به تجربه ديده شده است که آن هايی که پدر و مادر خود را مى رنجانند، در زندگى خوش بخت وکامروا نمى شوند و آنان که بدون چشم داشت، به پدر و مادر خدمت مى کنند، زندگى موفق ترى دارند.

حفظ حرمت پدر و دستورات وى به قانون مند کردن فرزندان کمک مى کند و محبت و احترام به مادر حسّ قدردانى و شکر گزارى را در آنان قوى تر مى سازد.

 

پیام آیات : 

پس از مطالعۀ آيات ابتدای درس وظايفى را که برای فرزندان بيان شده است ، استخراج کنيد.

1- احسان به پدر و مادر 

2- وظایف فرزندان در هنگام پیری پدر و مادر : نگفتن کوچکترین سخن ناخوشایند به آنها، دور نکردن آنها از خود، کریمانه با آنان سخن گفتن ، گستراندن بال مهربانی و محبت برای آنها ، طلب بخشش از خداوند برای آنها.

 

چرا اسلام تأمين هزينهٔ زندگى را فقط بر عهدهٔ مردان نهاده و زن را از اين کار معاف دانسته است؟

موضوع نفقه، در کشورهاى گوناگون شکل های پيچيد هاى به خود گرفته است. از ميان کشورهايى که پرداخت نفقه را بر عهدهٔ مردان گذاشته اند، برخى استقلال اقتصادى زن را سلب کرده اند. در برخى کشورها اين مسئله را به توافق زن و شوهر واگذار کرده و در بيش تر موارد، اين هزينه را مشترک تعريف کرده اند. در اين ميان، به علت محبّت شديد مادر نسبت به فرزند، به خصوص در مواردى که اختلاف يا جدايى پيش مى آيد، بار بيش ترى بر عهدهٔ زن قرار مى گيرد.

در مقررات اسلامى به طور روشن بيان شده است که هزينهٔ زندگى زن و فرزند بر عهدهٔ مرد است؛ گرچه زن ثروت هنگفتى داشته باشد. اين حکم اسلامى متناسب با همان نقش طبيعى پدر و مادر در خانواده و روحيّات هرکدام است

از آن جا که زن، به طور طبيعى صاحب دستگاه حمل و شير دادن فرزندان است، از آغاز باردارى و در تمام دوران کودکى، درگير حمل، شيردهى و نگه دارى کودک است. بديهى است که کودک پس از اين مدت هم به مراقبت و تربيت جسمى و روحى نياز دارد و رشد جسمى، عاطفى و فکرى او در دامان پر مهر مادر امکان پذير است. اين مهر و عاطفهٔ سرشار و اين مراقبت توأم با گذشت و فداکارى است که آن رشد را ايجاد مى کند. حال، اگر قرار باشد مادر مسئوليت هاى سخت ديگرى که خود هزاران دغدغهٔ روحی و روانی به دنبال دارند بر عهده داشته باشد، عملاً از تمرکز بر وظيفهٔ مادرى بازمى ماند و ديگر نبايد توقع داشت که در انجام وظيفهٔ مادرى موفق و سربلند باشد. البته از آن جا که گذاشتن تأمين هزينهٔ زندگى برعهدهٔ مردان از يک تقسيم کار طبيعى و عادلانه ريشه مى گيرد، در صورت عدم توانايى مرد بر تأمين معاش، عواطف همسرى ايجاب مى کند که زن به کمک مرد بيايد و او را يارى دهد. اين کار، هر

چند وظيفهٔ زن نيست اما اگر در حد توانايى او باشد و در عين حال، باعث غفلت از وظيفهٔ اصلى يعنى نقش مادرى و گرم نگه داشتن کانون خانواده نشود، پسنديده است. همچنين شايسته است در اين موارد فرزندان نيز، در صورت توانايی به پدر خود کمک نمايند و او را در تأمين هزينه خانواده ياری دهند.

 

 

 

نظرات شما عزیزان:

:: موضوعات مرتبط: دینی سال سوم، ،